EUROPESE VLIEGVERKEER STEEDS VAKER VERSTOORD DOOR 'SPOOFING' EN 'JAMMING': "WAARSCHIJNLIJK HET WERK VAN DE RUSSEN"

Elke week duikt de podcast 'Het uur van de waarheid' in de wereld van online bedrog, desinformatie en misleiding. Ook dit onderwerp komt uit de podcast. Alle afleveringen vind je hier.

Europese vliegtuigen zijn steeds vaker het slachtoffer van gps-storingen. Afgelopen week nog schrapte vliegmaatschappij Finnair alle vluchten naar de Estlandse stad Tartu, ten gevolge van ernstige storingen.

Aan de oorsprong van die incidenten ligt 'spoofing' of 'jamming'. Dat is geen nieuw gegeven, zegt Barend Lubbers, universitair docent navigatietechnologie aan de Nederlandse Defensie Academie, in 'Het uur van de waarheid' op Radio 1. "Het komt al sinds een jaar of tien voor dat, met name in in het noorden van Europa, gps-signalen verstoord worden."

Of de Russen erachter zitten? "Waarschijnlijk wel. In Europa mag er eigenlijk niet uitgezonden worden op die frequenties, dus de kans is vrij klein dat het vanuit Europa zelf komt. De Russen staan er wel bekend om veel te doen als het gaat om het verstoren van gps."

Spoofing en jamming?

Spoofing is het namaken van een signaal, in de hoop dat de ontvanger het nagemaakte signaal voor het echte signaal zal aanzien. Dat is volgens Lubbers op zich niet zo moeilijk te verwezenlijken. "De gps-signalen zijn eigenlijk volledig bekend. Op het internet, via de officiële website van gps, is gewoon te vinden hoe een gps-signaal opgebouwd is."

Tenminste, dat is voor civiele signalen zo. "Voor de militaire signalen is het anders, want die zijn versleuteld en kun je niet zomaar namaken." Maar die civiele signalen zijn gewoon bekend, en dus vrij eenvoudig na te maken. "Op het moment dat je die signalen kunt namaken en vervolgens kunt uitsturen, kun je daarmee een ontvanger spoofen. Dat wil dus zeggen dat je de ontvanger een verkeerde positie gaat aangeven."

Naast spoofing bestaat er ook zoiets als 'jamming'. "Dan ga je het signaal verstoren door veel ruis uit te zenden op de frequentie van de gps-signalen.” Ook dat is volgens Lubbers relatief eenvoudig. "Je hebt alleen een sterke zender nodig die op de goede frequentie kan uitzenden. Op dat moment kun je de signalen onderdrukken, en dan valt gps uit."

Vooral in Rusland wordt vaak gejamd, zegt Lubbers. "Dat heeft vooral te maken met het beschermen van hun kritische infrastructuur. Ze willen onder andere voorkomen dat daar kruisraketten kunnen komen", klinkt het. "Het is dus een verdedigingsmiddel van Rusland, maar die signalen die stoppen niet bij de grens. Die gaan over de grens en kunnen daar problemen veroorzaken, voor de luchtvaart bijvoorbeeld."

Het noorden kwijt?

"Op het moment dat de gps uitvalt, als er bijvoorbeeld gejamd wordt, dan geeft de gps-ontvanger geen positieoplossing meer." Dan kan je dus je positie niet meer achterhalen op basis van je gps. Dat klinkt als een regelrecht rampenscenario, maar dat hoeft het niet per se te zijn.

"Er zitten aan boord van vliegtuigen nog andere middelen om de positie te bepalen. Zo zit er een traagheidsnavigatiesysteem aan boord, waarmee je je positie ook kunt bepalen. Het nadeel daarvan is dat de positie langzaamaan verslechtert, waardoor je op een bepaald moment geen nauwkeurige positie meer hebt." Daarnaast kunnen ook bakens op de grond die ingezet kunnen worden.

Veiligheid eerst?

"Op het moment dat de gps uitvalt is er eigenlijk nog niet heel erg veel aan de hand", zegt Lubbers. "Zolang de piloten maar doorhebben dat er iets misgaat. Dan kunnen ze altijd op back-upsysteem terugvallen."

"Ik ga ervan uit dat ze het over het algemeen vrij snel doorhebben." Toch zijn die aanvallen niet helemaal nutteloos. "Uiteindelijk wordt wel de werklast van de piloten verhoogd. Die moeten extra alert zijn, waardoor de kans op problemen wel langzaamaan toeneemt. Maar als de piloten goed getraind zijn, kunnen ze daar zeker mee omgaan."

“Dit probleem zal voorlopig wel aan de orde blijven”, zegt Lubbers. Al hoef je dus nog niet te vrezen voor je volgende vliegvakantie.

2024-05-05T04:52:19Z dg43tfdfdgfd